پلاک 74 موضوع درگیری مردم با آستان قدس رضوی
درگيري يك ميليون نفر از اهالي شمالغرب تهران با آستان قدس رضوي
پلاك 74 وقفي است؟!
پلاك 74 داستان قديمي بخش وسيعي از زمينهاي شهرك غرب‘ گيشا ‘فيض آباد و جنوب سعادت آباد است. زمينهايي كه به جز قسمتي‘ مابقي سنگلاخي‘ بياباني و موات بودند و مردم با هزاران سختي آبادش كردند. سرمايه هايشان را در آن خواباندند تا مامني داشته باشند و سقفي بالاي سر. اما همين كه بيابانها كمي آباد شد و محله ها جان گرفت كسي در خانه ها را زد و خبر از آن داد كه اينجا موقوفي است‘ ساختمانتان را روي زمين آستان قدس رضوي بنا كرده ايد! و كش مكش ها ميان مردم و آستان قدس آغاز شد. شكايت هاي متعدد در دادگاه. راي هاي مختلف و متفاوت قضات. تحسن مردم در گيشا و شهرك غرب‘ همه و همه برمي گردد به موضوع پلاك 74. پلاكي كه وسعت و قيمت امروزش غير قابل چشم پوشي است و طرفين دعوي را مصمم كرده‘ تا تير در كمان دارند براي اثبات مالكيتشان مبارزه كنند. آري داستان اين زمين ها چيزي شبيه يك مبارزه است‘ مبارزه براي زمين.
2 سال پيش تعدادي از اهالي شهرك غرب و گيشا به نمايندگي از صدها هزار نفر ‘با دهها پوشه و مدرك به دفتر نشريه آمدند و اعلام كردند "آستان قدس رضوي ادعا مي كند زمين هايي كه مردم سالها پيش در اين محله ها با سند منگوله دار از دولت خريداري و طي سالها تلاش آبادش كرده اند موقوفي است".
آن روز بخشي از مشكلات مردم و پاسخ دست اندركاران آستان قدس را طي گزارشي به اطلاع همگان رسانديم اما هنوز پس از گذشت 2 سال شهرونداني با دفتر نشريه تماس مي گيرند و ضمن پرسش هايي در مورد برخي مطالب گنگ گزارش گذشته ‘نتيجه اين پرونده را پي گيري مي كنند . با توجه به اين تماس ها برآن شديم ضمن تكميل گزارش پيشين ‘ نتيجه كشمكش هاي مردم با آستان قدس رضوي بر سر پلاك 74 را پي گيري كنيم.
مروري بر تاريخ
پيش از هرچيز لازم است بگويم كه در اين گزارش وقتي از پلاك 74 صحبت مي كنيم منظورمان يك زمين 2-3 هزار متري نيست‘ بحث سر پلاكي است كه محدوده اش بخشي از شهرك غرب ‘ گيشا ‘ سعادت آباد را در بر مي گيرد. و براي اينكه بيشتر در مورد داستان اين پلاك بدانيم بايد تاريخ را ورق بزنيم و برگرديم به گذشته هاي دور و روايت هاي نانوشته.
برخي از قديمي هاي شهرك غرب همچون "عزيزالله شادرخ" كه به عنوان نماينده تعاوني هاي مسكن شهرك غرب در پرونده قضايي پلاك 74 وارد شده است معتقدند:" در اين محدوده باغي به نام " خوردين" وجود داشته كه "رضا سلطان" حاكم جابر اصفهان به زور آنرا از ساكنان زرتشتي اش غصب مي كند ولي وقتي اجل "سلطان" سر مي رسد‘ او بخشي از اموالش مانند همين باغ خوردين را وقف آستان قدس رضوي مي كند تا بلكه مورد مغفرت و رحمت خدا قرار گيرد".
اينكه آيا "سلطان" عاقبت به خير شد يا هنوز كه هنوز است آه و ناله بيش از 1 ميليون نفر از ساكنان شهرك غرب و گيشا و... روحش را بدرقه مي كند بحث ديگري است كه قضاوت آن در صلاحيت ما نيست؛ اما روايت ديگري هم هست. برخي مانند "محمد جواد آسايي" كه در اين پرونده به عنوان نماينده اهالي شهرك غرب ورود پيدا كرده عقيده ديگري دارند:" در اين محدوده دهي بود به نام خوردين كه اطرافش زمين هاي سنگلاخي و لم يزرع قرار داشت و مستوفي الممالك‘صدر اعظم ناصرالدين شاه بدون اينكه هيچ مالكيتي بر آن داشته باشد آن را وقف آستان قدس رضوي كرد".
برخلاف ادعاي مسئولان آستان قدس رضوي مردم درگير با اين پرونده ادعا مي كنند هيچ مدرك مستندي وجود ندارد كه اثبات كند اصولا اين زمينها وقف شده يا خير و اگر بلي به چه شكل؟ اما پيروان هريك از اين روايات و حتي طرف دعوي(آستان قدس رضوي) بر سر يك موضوع با هم اتفاق نظردارند. اينكه طبق مدارك موجود‘ سال 1315 "علي اكبر داور" وزير عدليه رضاخان به دستور رضا خان‘ با نماينده آستان قدس رضوي وارد معامله مي شود و در ازاي خالص كردن ده خوردين ‘ "سرخس" و "فريمان" را وقف آستان قدس مي كند".
سرآغاز مشكل
با اين معاوضه تا مدت ها ماجراي اين زمين ها به فراموشي سپرده مي شود و سال 1353 هم بنياد پهلوي 10 ميليون متر مربع از اراضي ملي شده مانند همين شهرك غرب را خريداري و شروع به ساخت و ساز در آن مي كند. به نقل قديمي ها لودرهاي نوسازي پس از سالها كار براي هموار كردن زمين هاي سنگلاخي و تپه ماهورها آنرا آباد كردند و خانه هاي شهرك غرب متري 600 تومان با سند منگوله دار به مردم فروخته شد. اما سال 1363 مجلس شوراي اسلامي قانون ابطال اسناد موقوفه را تصويب مي كند و يك سال بعد دردسر اهالي شهرك غرب ‘ گيشا و قسمتي از سعادت آباد آغاز مي شود. چون به كساني كه تمام سرمايه اشان را روي اين زمين ها بنا كرده بودند و تازه مي خواستند نفسي بكشند ابلاغ مي شود:" زمين هايي كه خانه هايتان را روي آن بنا كرده ايد وقف آستان قدس رضوي است". يعني ساختمان متعلق به ساكنان هست اما زميني كه زماني پول آنرا به دولت پرداخت كرده و سند منگوله دار گرفته اند‘ وقف آستان قدس است و ساليانه بايد مبلغي را به عنوان اجاره زمين پرداخت كنند ‘ اگر هم كسي بخواهد ساخت و سازي انجام دهد بايد ضمن كسب اجازه مبلغي را به آستان قدس بپردازد.
حكم به نفع مردم
با زمزمه وقفي بودن املاك‘اعتراض ساكنان از همه جا بي خبر آغاز شد و مردم با نگراني شكايتشان را به دادگاه 101 مدني خاص بردند و قاضي "مهدوي كرماني" 7 كارشناس رسمي دادگستري را مسئول كرد تا مشخص كنند محدوده ده "خوردين" در آن زمان شامل كدام محله هاي امروزي مي شده است؟
به گفته "آسايي"كارشناسان پس از بررسي هاي مفصل و بازبيني عكس هاي هوايي سال 1335 اعلام كردند" به غير از 638 هزار مترمربع ‘ مابقي زمين ها بلندي و تپه ماهور بوده است".
وي مي گويد:"كارشناسان در 26 بهمن سال 1366 گزارش مي دهند كه محدوده اي به مساحت 638 هزار متر مربع جزو ده خوردين بوده ولي با اين حال قاضي تمام محدوده اي كه نمايندگان آستان قدس ادعا مي كنند ده خوردين بوده يعني بخشي از گيشا ‘شهرك غرب و سعادت آباد را وقفي اعلام مي كند"
البته اين راي با اعتراض مردم روبرو و پرونده به دادگاه تجديد نظر ارجاع مي شود .دادگاه تجديد نظرپس از بررسي هاي مجدد فقط همان زمينهايي كه طبق اسناد و عكس هاي هوايي سال 1335 آباد بوده به اضافه 300 هزار مترمربع خيابان اصلي و پياده رو را وقف اعلام و سندهاي 200 ويلا در خيابان مهستان و پيروزان هم باطل و اعياني آنها به ساكنان واگذار مي كند. ولي اين راي هم با اعتراض هايي روبرو و پرونده براي بررسي بيشتر به ديوان عالي كشور ارسال مي شود و ديوان عالي نيز راي دادگاه تجديد نظر را تائيد و بخش عمده اي از زمينها را آزاد اعلام مي كند.
حكم به ضرر مردم
ماجرا به همينجا ختم نمي شود و آستان قدس رضوي از اختيارات ماده 2 رئيس قوه قضائيه استفاده مي كند و در اقدامي كه به عقيده مردم درگير با اين پرونده بسيار عجيب به نظر مي رسد‘ سال 1371 راي ديوان عالي كشور در شعبه 22 ديوان عالي كشور در قم نقض و پرونده به شعبه 8 مجتمع قضايي شهيد بهشتي ارجاع مي شود.
بقيه ماجرا را از زبان عزيزالله شادرخ" كه به عنوان نماينده تعاوني هاي مسكن شهرك غرب ماجرا را پي گيري مي كند بشنويد:" در حاليكه مدارك نشان مي دهد‘ "خوردين" در زمان رضا خان با زمين هايي در سرخس و فريمان معاوضه شده ولي قاضي پرونده با اين دليل كه رضا خان اصلا صلاحيت اين كار را نداشته نه تنها خوردين را بلكه تمام پلاك 74 (بخشي از شهرك غرب‘گيشا و سعادت آباد)را وقفي اعلام مي كند ".
صدور چنين رايي پس از نقض راي هاي گذشته اين شبهه را در مردم بوجود آورد كه پشت پرده اتفاقاتي افتاده است و با نارضايتي شديد اعتراضات خود را به دستگاه قضايي‘شوراي نگهبان و هرمقامي كه فكر مي كردند مي تواند بي طرفانه آنها را كمك كند بردند و نسبت به اين راي اعتراض كردند. "شادرخ " با خنده اي معني دار ادامه مي دهد:"من به عنوان نماينده تعاوني هاي شهرك غرب پي گير موضوع بودم و حكم دادگاه بدوي مجتمع شهيد بهشتي بايد به دست من مي رسيد و 20 روز هم فرصت بود تا نسبت به راي اعتراض كنيم اما تا مدتها خبري از راي نشد و پس از اينكه براي كسب اطلاع از نتيجه به دادگاه مراجعه كردم مطلع شدم راي‘ مدتي پيش صادر شده ولي به دستمان نرسيده بود و فرصت اعتراض را هم از دست داده بوديم! البته پس از دوندگي هايي اعتراضمان را ارائه و درخواست تجديد نظر كرديم .قاضي تجديد نظر نيز كارشناسان ديگري را براي بررسي موضوع مشخص كرد تا بار ديگر بررسي شود محدوده اي كه آن زمان وقف آستان قدس شده چه وسعتي را شامل مي شود و با توجه به معاوضه خوردين با سرخس و فريمان تكليف جمعيت بيش از 1 ميليون نفر ساكن در اين محدوده چه خواهد شد؟"
ادامه نبرد
اكنون پس از گذشت 2 سال مردم ساكن در پلاك 74 از تاخير دادگاه تجديد نظر در اعلام نظر گله دارند و اميدوارند راي به نفعشان صادر شود. نمايندگان مردم هم به دنبال بررسي راههاي قانوني ديگر هستند تا شايد بتوانند رايي مانند راي هاي گذشته و به نفع خود بدست آورند و اثبات كنند زمينهايي كه زماني پولش را پرداخت كرده اند متعلق به آنهاست.
با اين شرايط بنظر مي رسد نبرد براي زمين همچنان ادامه دارد ولو اينكه هم اكنون آستان قدس رضوي پيروز ميدان است.
سرخس و فريمان چه مي شود؟
برخي از مردم درگير با پرونده پلاك 74 با كنجكاوي سوال مي كنند كه بر سر زمينهايي كه آستان قدس رضوي به عنوان معوض در سرخس و فريمان دريافت كرد چه آمد؟
طي گفتوگوهايي كه با معترضان ساكن در پلاك 74 داشتيم با اين قبيل جملات از سوي مردم بسيار روبرو شديم:" ما آن زمان اين زمين ها را از دولت خريده ايم.حتي اگر بخواهيم برخلاف عكس هاي هوايي و مدارك موجود‘بپذيريم كه تمام اين زمين ها از گيشا تا باغ فيض و شهرك غرب و بخشي از سعادت آباد‘ باغ خوردين بوده و وقفي ‘ پس بايد زمين هايي كه زمان رضاخان در سرخس و فريمان به عنوان معوض اين باغ به آستان قدس واگذار شده را به ما برگردانند".
البته برخي از اهالي محل نيز با استناد به مداركي اعلام كردند :دادگاه طي حكمي آستان قدس را موظف كرده در قبال قطعه زمين ملكي در گيشا كه وقفي اعلام شد ‘ يك هكتار از همان زمين هاي معوض در فريمان را به مالك ساختمان تحويل دهند.
فتوايي براي زمين ها
مردم براي اينكه زمين هايشان را حفظ كنند به فتواي مراجع نيز اشاره مي كنند.
برخي از قديمي هاي محل با اعلام اينكه به طور مشخص هيج سند و نوشته اي كه نشاندهنده وقف خوردين باشد وجود ندارد مي گويند:"براي اينكه مطمئن شويم سندي مشخص بر وقفي بودن اين زمين ها وجود دارد يا خير به مشهد هم سفر كرده ايم اما هيچ مدركي پيدا نكرديم . اكنون كه هيچ سند مشخصي وجود ندارد و حضرت آيت الله بروجردي هم فتوي داده بودند اگر مدعيان وقف مدركي نداشته باشند زمين وقف نمي شود و حضرت امام خميني(ره) نيزپس از فوت حضرت آيت الله بروجردي اعلام كردند فتواي ايشان باطل نمي شود و قابل اجراست بنظر مي رسد نه تنها زمين هاي موات بلكه همان باغ خوردين هم بايد از وقف خارج شود".
ساكنان اين مناطق معتقدند:" عكس هاي هوايي سال 1335 نشان از آن دارند كه بسياري از نقاطي كه آستان قدس ادعا مي كند محدوده باغ خوردين و وقفي بوده است‘زمين هاي سنگلاخي و تپه ماهور و موات بوده و اصولا زمين هاي موات قابل وقف نيستند".
افت قيمت ها
وقفي بودن زمين ها مشلاتي همچون كاهش قيمت املاك و عدم خريد و فروش را موجب شده است.
طي گفتوگوهايي كه با دهها تن از ساكنان پلاك 74 داشتيم به اين نتيجه رسيديم كه تمام آنها معتقدند: وقتي اعلام مي شود زميني وقفي است قيمت آن به شدت كاهش پيدا مي كند و اصولا مردم از معامله آن فراري اند. البته نه براي اينكه مي خواهند سالي چند هزار تومان بپردازند بلكه چون گمان مي كنند براي كوچكترين تغيير يا ساخت و ساز و خريد و فروش ملك خود بايد از كسي اجازه بگيرند و مبالغي هم بپردازند. با توجه به اين شرايط خريد و فروش اين قبيل املاك به سختي و با كاهش قابل توجه قيمت انجام مي شود.
يكي از بنگاهداران كه نخواست نامش ذكر شود در اين باره گفت:" به دلیل آنکه گفته مي‌شود برخلاف راي هاي گذشته ممكن است دادگاه تجديدنظر عليه مردم راي صادر كند و ساکنین مالک عرصه (زمین) ملك خود نباشند قیمت‌ها پایین آمده و مالكين آپارتمان‌ها و مجتمع‌هاي مسکونی و بيش از700هزار آپارتمان کارمندی که با پرداخت اقساط بلند مدت تا به امروز به مالکیت قطعی رسیده بودند نیز با شنیدن این خبر به سرعت به فکر فروش زیر قیمت ملک خود افتاده اند اما خريداري وجود ندارد.